Ардын дууг заах аргын асуудалд
Үзэмчин дууны жишээн дээр
Abstract
Монгол ардын дуу нь язгуур шинж чанараараа болон мэргэжлийн буюу орчин үеийн хөгжмийн боловсруулалт бүхий (тайзны гэдэг) хэв маягтай байгаа юм. Урлаг, соёл судлаач, заах аргач багш нарын дунд ардын дууг дуулах арга барил, тайзнаа шилжүүлэх асуудлыг удаа дараа хөндөн ярьж ирэв. Ялангуяа ардын дууг соёлын өв гэж үзвэл илүү их зөрчил гарч ирнэ. Нэг талаас ардын дууг уугуул язгуур байлаар нь авч үлдэх, хадгалахыг зорьж байхад, нөгөө талаас хүүхэд залуусын эрэлт шаардлагад нийцтэй хэлбэртэй хослуулбал дууг сурч мэдэх, уламжлагдах чанар нэмэгдэнэ гэж үзэх нь бий. Бидний судалгаагаар ахмад хүмүүс дуучид, ардын дууны буй янзыг “эвдэх” тусгүй гэж үзэж чайхад, залуучууд ардын дууг дууны өөр төрөл зүйл, дуулах хэв маягтай хослуулах нь зөв зохистой гэх нь давамгай байна.
Түүхийн олон үеийг дамжин өдгөө цагт хүрч ирсэн монгол ардын дуу, түүний дотор үзэмчин дуу язгуур өнгө төрх, дуулах хэв маягаа харьцангуй сайн хадгалсаар байгаагийн зэрэгцээ нийгэм-улс төр, үзэл суртал, сонгодог болон мэргэжлийн урлаг зэрэг олон нөхцөл, шалтгаанаас тайзны буюу үзүүлбэрийн чанартай болох, мөн орчин үеийн шинэ байдлаас хамаарч нэлээд хэмжээгээр өөрчлөгдөх зэрэг үйл явц ажиглагдаж байна. Гагцүү ардын дууг язгуур шинж байдлаар ч, боловсруулагдсан байдлаар заахын аль алинд нь сургах, заах аргын асуудал гарч ирж байна. Өгүүлэлд, үзэмчин дууны жишээгээр дээрх асуудлыг судлан өгүүлжээ.
References
Монгол хэлээр
Батжаргал,Б., Батжаргал,Ж. (1991). Дуу хөгжим заах арга зүй. Боловсролын яамны хэвлэлийн товчоо. 48х. Улаанбаатар.
Пүрэвсүрэн,Д. (2007). Монголын хөгжмийн боловсролын уламжлал, шинэчлэл (Ерөнхий боловсролын сургууль). УБ., Сод пресс. -140х.
Төмөрцэрэн,Ж. (1974). Үзэмчин аман аялгууны харшуулсан түүхэн судлал. УБ., Ж.Төмөрцэрэнгийн Бүтээлийн чуулган. II боть. Монгол хэлний үзэмчин аялгууны судлал. Эрхлэн хэвлүүлсэн Д.Боролзой, Г.Батзаяа. Мон Эдү пресс. -191х.
Гадаад хэлээр
Salvatore Fucito., Barnet J. Beyer. (1966). Caruso and the Art of Singing. New York. Frederck A.Stokes Company Publishers. -252 pp.
Байтуганов,В.И. (1997). Народная манера пения и обучение ей // Народная культура Сибири и Дальнего Востока: материалы VI науч.- практ. семинара Сиб. регион. вузов. центра по фольклору. Новосибирск., НГК им. Глинки, стр. 155–157.
Крошилина,Т. Д. (2024). Основы методики обучения народному пению: практическое пособие для вузов. Москва., Издательство Юрайт,. -123 с.
Цахим эх сурвалж
David Row, 2022. https://archive.org/stream/cu31924022205318/cu31924022205318_djvu.txt
Ярилцлага
оны 8 сард ӨМӨЗО-ны Зүүн үзэмчин хошууны ардын дуучид буюу өвлөн уламжлагчидтай судлаач Б.Гэлэграашийн хийсэн ярилцлага
